Leeslijst

Nummer         Titel           Schrijver            Uitgeverij          Bladzijden           

1  Karel ende Elegast – Onbekend ca. 1270 Amsterdam University Press (blz. 96)

2  De klucht van de koe - Bredero, G.A. 1612 Taal en Teken (blz. 63)

3 Reize door het Aapenland - Schasz, J.A. 1788 Vantilt (blz. 128)

4 Snikken en grimlachjes – Piet Paaltjens 1867 Singel uitgeverijen (blz. 119)

5 De Vlek – Willem Jan Otten 2011 G.A. Van Oorschot B.V. (blz. 96)

6  Karakter - Ferdinand Bordewijk 1997 Nijgh & Van Ditmar (blz. 247)

7 Wanneer de mieren schreeuwen – Alex Boogers 2013 Podium B.V. (blz. 135)

8  Vladiwostok! - P.F. Thomese 2007 Contact (blz. 295)

9  Het Diner - Herman Koch 2009 Anthos (blz. 300)

10  Dit is van mij – Saskia de Coster 2009 Prometheus (blz. 279)

11  De galvano – Stijn van der Loo 2014 Querido (blz. 92)

12 Rode handen – Jens Christian 2006 J.M. Meulenhoff (blz. 141)

13  Erik of het klein insectenboek - Godfried Bomans 1941 Het Spectrum (blz. 221)

14 De grootste truc allertijden – Theodor Holman 2013 Nieuw Amsterdam (blz. 160)

15 Teatro Olimpico - Kees t Hart 2014 Querido (blz. 150)

16  Vervlochten Grenzen - Marion Bloem 2009 De Arbeiderspers (blz. 285)

Voor 1880

Middeleeuwen: Karel ende Elegast - Onbekend

Inhoud: Karel ligt rustig te slapen, als hij plotseling wakker wordt van een stem. Die stem zegt hem dat hij uit stelen moet gaan. Karel wil eerst geen gehoor geven aan deze opdracht, want een koning gaat nu eenmaal niet uit stelen. Als de stem hem voor de derde keer maant, beseft Karel dat het God is die hem deze opdracht geeft en kan hij niet anders dan doen wat God hem zegt - ook al begrijpt hij er niets van. Het paleis is in diepe rust verzonken als Karel op pad gaat. In het bos komt hij zijn verbannen vazal Elegast tegen, die Karel wel wil helpen. Samen gaan ze op weg naar het kasteel van Eggerik, de broer van Karel. Daar gebeuren allerlei wonderlijke dingen - er komt zelfs toverkracht aan te pas - en wordt ook duidelijk waarom Karel deze merkwaardige opdracht kreeg.

Kenmerken middeleeuwen: Karelroman/ Karelepiek in de middeleeuwen werd veel over Karel geschreven. Godsdienst speelt een belangrijke rol. Karel beseft waarom God hem de opdracht heeft gegeven om te gaan stelen.

Thematiek: Ontrouw
 
 Renaissance: De klucht van de koe - G.A. Bredero

Inhoud: Hoofdpersoon in deze klucht uit 1612 is een gauwdief, die zijn medespelers op listige wijze een koe en andere zaken afhandig maakt. De karakters van de personen worden tamelijk grof en karikaturaal geschetst, zoals in een klucht gebruikelijk. De kracht ligt in de beschrijving van de volksfiguren en de dialogen.

Kenmerken Renaissance: Er zit een wijze les in. Kluchten werden vooral in de renaissance geschreven. Godsdienst is niet meer belangrijk.
Thematiek: List, leugens en bedrog

Ondanks dat er een tweede laag in het verhaal zit waarin maatschappijkritiek wordt geuit, blijft het hoofddoel van dit stuk toch vooral komisch vermaak voor het publiek, daar is het tenslotte een klucht voor. Een klucht is een kort toneelstuk dat diende tot het vermaken van het publiek. Van oudsher had de klucht ook een didactische functie: een klucht werd vaak opgevoerd na een treur- of blijspel om 'het slechte voorbeeld' te geven. Later kreeg de klucht een voornamelijk amuserende functie.

 De handeling waar het hele stuk om draait is de diefstal van de koe door de Gaeuw-dief, waarna hij die koe op een listige manier weer aan zijn eigenaar weet te verkopen. Normaal gesproken zou iedereen dit moreel gezien onjuist vinden, maar de Gaeuw-dief wekt toch sympathie op doordat hij het slim aanpakt en daarmee de Waerdin (die minder sympathiek overkomt dan de Gaeuw-dief) ook weet in te pakken.

Titelverklaring: Een klucht is een komisch toneelstuk dat bedoeld is om het publiek te laten lachen. Zoals de titel al aangeeft, gaat het hier ook om een klucht. De koe is een belangrijk element in deze klucht, omdat de grap erin zit dat de Gaeuw-dief deze koe steelt van de Boer en hem vervolgens weer aan hem verkoopt.



Verlichting: Reize door het Aapenland - J.A. Schasz

Inhoud: Via de ik-verteller maken we kennis met een apenmaatschappij. Daar komt hij terecht na op satirisch-sentimentele wijze zijn vrouw, het dienstmeisje, zijn paard en zijn hond te hebben laten verdrinken. Hij ontvlucht de mensenmaatschappij en belandt bij apen. Die bevolken een samenleving die in vele opzichten menselijk is: met vergaderen, een populariteitsstrijd onder machtshebbers, het beïnvloeden van stemgerechtigden en dergelijke, maar ook met onnozelheid en geilheid. Daarbij willen de apen het liefst van alles ook echt mensen worden. Volgens de ene partij kan dit alleen via innerlijke groei (wijsheid, eerlijkheid en deugd als dé ideale menselijke eigenschappen). De andere partij gelooft echter uitsluitend in uiterlijke aanpassing: het afhakken van de eigen staarten. Maar wie gaat nu zover om zichzelf uit vrije wil te verminken? Hoever reikt de invloed van politieke machtshebbers?

Kenmerken Verlichting: Het boek is geschreven in de tijd van de Verlichting, de tijd dat mensen onafhankelijk gingen denken, ze worden wijzer en beter. - In de Verlichting kwam het rationalisme op. De mens ging zelf nadenken met de rede (verstand) en kwam tot de conclusie dat je niet zomaar iedereen achterna moest hupsen, maar zelf moest nadenken.
Hierdoor kwam ook de gedachte dat het volk meer macht moest hebben. Niet de kerk en de koning hadden de macht, maar het volk moest ook kunnen meeregeren.


Romantiek: Snikken en grimlachjes - Piet Paaltjens

Inhoud: Levensschets, de bleeke jongeling: Wanneer de avond valt volgt een lijdende jonge man huilend de zonsondergang. 's Nachts blijft hij gewoon zitten en 's morgens blijkt hij te zijn overleden door een gebroken hart.
Immortelen: I. Het is niemands zaak waarom hij verdriet heeft.  III. Hij heeft geen verklaring voor zijn verdriet.

Tijgerlelies: Aan Betsy Een mooie dag werd verpest doordat zijn meisje te veel alcohol had genuttigd en haar roes uit moest drinken.

Romancen: Liefdewraak: Als de jongeman geen reactie krijgt van zijn geliefde op zijn lied wordt hij kwaad en gooit een sneeuwbal door haar raam en zingt op de terugweg een liedje van Van der Vliet, die dit soort reacties voorspelde in zijn liedjes.

Kenmerken Romantiek: Piet paaltjens bespot de romantiek. Tijdens de romantiek wilde men vluchten uit de werkelijkheid en Doodsobsessie is de ultieme vlucht uit de werkelijkheid. deze verzen waren een vlucht van de werkelijkheid met behulp van de humor. De voornaamste aspecten uit de romantiek die aan de orde komen zijn: vriendschap, liefde, schoonheid, dood/ zelfdoding en studentenleven.

Titelverklaring: Snikken: De emotie die opgeroepen wordt door de droevige sfeer. Grimlachjes: De emotie die opgeroepen wordt door de manier van schrijven.

De Vlek

De Vlek - Willem Jan Otten

Gelezen in mijn vrije tijd.


Inhoud: De legendarische saxofonist Abe Kans (Aby Chance) hoort in het ziekenhuis dat hij een enorme vlek op zijn longen heeft. De Braziliaanse priester Josephsson verneemt op die dag dat zijn longen brandschoon zijn. Maar de radiologe in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis heeft ze perongeluk verwisseld. Hierdoor sterf Abe aan de drugs en de priester aan de vlek.
Thema: Josephsson neemt dus de plaats van Abel in. De broer die ziek zou zijn (Abel), was altijd al een plaatsvervanger voor zijn broer (Ton) – maar de situatie zal spoedig zijn omgekeerd. Ton moet nu tevoorschijn komen vanuit zijn toeschouwerpositie (hij is professioneel bewaker, zit de hele dag veilig achter de bewakingsbeeldschermen). Zelfs dokter Benjamin moet plaatsvervangend dienst doen voor de specialist die vertrokken is naar een congres aan de andere kant van de wereld.

Motief: kiekendief, de vogel die staat op de voorkant. Zagen ze toen ze jong waren en aan het spelen waren in de duinen op vlieland toen hun moeder overleed. Een kiekendief is een roofvogel en broed op de grond. De vlek is ook dubbelzijdig en wordt beschreven als vleermuis, vlinder maar het zou ook een kiekendief kunnen zijn. Toen Ton keek naar de x-ray dacht hij daar heb je hem dan dus. De kiekendief. / Dit is de kiekendief die altijd op mij wacht. De boot van Abel heet ook nog eens bird.
Funfact: Ik zing komt in het proloog veel voor dit kan komen dat de schrijver zijn vertelling als een lied beschouwt. Een titel is dan ook het lied van de bewaker.
De priester heet Josephsson oftewel jozef’s zoon, Jezus?

Titelverklaring: Abel krijgt te horen dat hij een kwaadaardige vlek op zijn longen heeft. Maar priester Josephsson heeft de vlek en niet abel. Abel denkt dus dat hij dood gaat.

Motto: “Wat kan het mij baten dat die man geleden heeft als ik nu lijd?” Jorge Luis Borges

Wat baat het als iemand plaatsvervangend lijdt? Borges stelt de vraag retorisch aan het einde van zijn gedicht ‘Christus aan het kruis’. Het antwoord lijkt ‘niets’ te zijn, nee, het baat niet. Jossephson neemt het lijden van Abel dus over.

Wanneer de mieren schreeuwen

Wanneer de mieren schreeuwen - Alex Boogers

Gelezen in mijn vrije tijd.

Korte inhoud: Potentiële Feyenoord speler wordt neergeschoten voordat hij de kans heeft iets te worden.

Titelverklaring: Gabriel ontdekt dat zijn neefje Socrates dood is heeft hij het erg moeilijk met verwerken. Hij verzwijgt het voor iedereen. Zijn vader vertelde hem ooit een verhaal over een monnik die naar China reisde om in een grot te wonen. Hij was zo verstild geraakt dat hij de mieren kon horen schreeuwen. Hij was zich van alles bewust. Gabriel kon zich er niks bij voorstellen maar kort na de dood moest hij er ineens aan denken. Later zegt de vertellende taxichauffeur dat de dood van Socrates zijn leven zo veranderd is dat hij de mieren kon horen schreeuwen

Thema’s: De zin van het leven.
De verteller wil voor de studenten een lezing houden waarin hij de maakbaarheid van het bestaan duidelijk maakt. Maar door het verhaal van Socrates verandert hij van inhoud. Het bestaan is niet zo maakbaar: het kan door een ongelukkig voorval een heel andere wending in je leven krijgen. Een mogelijk beroemde voetballer bij Feyenoord wordt doodgeschoten voordat hij iets belangrijks kan worden.
Zinloos geweld
De dood van Socrates is een voorbeeld van zinloos geweld. Hij werd ongelukkigerwijs getroffen door kogels, die misschien bedoeld waren voor een afrekening in het criminele circuit.

Motief: Desillusie
De verteller gaat op weg om het verhaal van de maakbare wereld aan studenten te vertellen. Maar dat blijkt onderweg ene illusie: de wereld is niet altijd maakbaar. De toekomst lag voor Socrates open, hij had ene vervangende vader in Nico en toch wordt alles een grote desillusie. Dat vertelt de ik-verteller dan maar aan de studenten.

 

 

De galvano

De galvano - Stijn van der Loo

Gelezen in mijn vrije tijd.

Inhoud: Een jonge fabrieksarbeider uit de buurt van Eindhoven verkeert in een beslissende levensfase: zijn jonge vrouw wacht na een slopende ziekte de dood en de fabriek waar hij werkt, staat op het punt over te gaan in vreemde handen.

Moz vermoord zijn comissaris van toezicht. Denkt de hele tijd terug aan emma. Raakt uiteindelijk al zijn personeel kwijt. Op het eind vermoord hij de directeur en de duitsers omdat hij hem cyanide in een bad met zuur laat gieten.

Motief: Zweet. Het woord zweet komt veel voor. Het woord zweter wordt ook als een soort scheldwoord gebruikt. Als Moz aangerand wordt door de comissaris van toezicht staat er dat hij zweterig was. Als Moz wordt aangevallen door een collega, Comel geloof ik staat er ook dat hij zweterig is.

Thema: Schijnbare machteloosheid: Moz lijkt heel machteloos hij wordt gebruikt voor de fabriek en laat zich gebruiken door de fabriek. Een lange tijd lijkt zijn leven geleefd te worden. Dit denkt ook de Commissaris van toezicht als deze gebruik wil maken van Moz.

 Later in het boek weer als Van Herwaerd jr de fabriek verkoopt aan de Duitsers moet Moz er blijven werken. Hij is machteloos tegen de Duitsers, dit blijkt echten schijn te zijn want al snel komt Moz er achter dat hij voor zich welf moet kiezen. Dit doet hij en het bevalt hem. Hij vertrekt uit de fabriek. Hij heeft eigenlijk gemerkt dat je machteloos bent tot je een eigen beslissing maakt. Emma is hierin ook heel belangrijk geweest voor Moz. Na haar sterfte is hij blijven denken aan haar uitspraken, en deze zinnen haalde hem uit zijn machteloosheid.

Titelverklaring: De galvano is de naam van de fabriek. Het zegt alleen wat over waar het verhaal plaats vindt.

Rode handen

Rode handen - Jens Christian Grøndahl

Gelezen in mijn vrije tijd.

Inhoud: Rode handen is het verhaal van een man en een vrouw die elkaar in de jaren zeventig in Kopenhagen ontmoeten, en daarna vele jaren later opnieuw. De vrouw, Sonja Evers, vertelt hoe ze in Duitsland betrokken raakte bij de Rote Armee Fraktion, doordat ze een relatie had met een van de leden ervan. Zonder zich bewust te zijn van zijn bedoelingen bestuurde ze de auto voor hem bij een bankoverval, waarbij een politieman werd doodgeschoten. Jaren later wordt de man opgepakt in Damascus. Sonja besluit de rechtszaak in Duitsland bij te wonen. Rode handen is een indrukwekkende roman over de macht die het verleden op ons uit kan oefenen, geschreven in Grøndahls prachtige, melancholieke stijl.

Ze werd ingeschakeld bij een bankroof, wist niet dat daarbij een agent werd gedood en is daarna met het geld op de trein gezet.

Zijn Deense student is intussen een gescheiden vijftiger, als hij Sonja Evers weer tegen het lijf loopt, die hem vertelt hoe ze indertijd door een minnaar betrokken raakte bij de RAF en meehielp aan een actie waarbij iemand werd doodgeschoten. De dood van dit onschuldige slachtoffer drukt nog zwaar op haar geweten.

Funfacts: Rote Armee Fraktion, de radicale organisatie van Duitse jongeren die in de jaren zeventig aanslagen pleegde om de maatschappij te veranderen.

Titelverklaring: Rode handen slaat op Röte handen een merk sigaretten zonder filter dat Sonja rookte. Op het pakje staan twee roden handen.  Sonja draagt ook rode nagellak. Nagellak was heel bijzonder in die tijd. Ze is medeplichtig aan een moord en heeft daarom het gevoel dat het bloed van het slachtoffer aan haar handen kleeft. Het bloed kleeft natuurlijk echt aan de daders Angela en Thorwald.

Thematiek:

Het thema van Rode handen is de vraag of je schuldig bent aan iets als je niet weet waar je precies bij betrokken bent. Sonja wist niet waar ze bij betrokken was toen ze Angela en Thorwald hielp. Hoewel ze wel in de gaten had dat er iets speelde, wist ze niet precies wat dat was. Ze had het wel kunnen achterhalen, maar dat deed ze niet. Ze wist ook niet waarom ze bij de groep bleef: ‘Waarschijnlijk bleef ze omdat er niets was wat ze liever wilde en omdat ze haar lieten blijven’ (p. 47). Pas toen ze met een tas vol Duits marken teruggekeerd was naar Kopenhagen, las ze in de krant dat ze geholpen had bij het ontkomen van Angela en Thorwald na een bankoverval. Is Sonja door haar bijdrage schuldig aan de dood van Max Keller? Sonja’s verleden blijft haar achtervolgen en de vraag of ze schuldig is drukt zwaar op haar. Ook de mannelijke hoofdpersoon worstelt met de vraag of Sonja schuldig is. Had ze meer moeite moeten doen om erachter te komen waar Thorwald en Angela mee bezig waren? Tijdens de rechtzaak komt hij tot de volgende conclusie ‘De feiten bleven dezelfde, ongeacht wat de schuldigen of de slachtoffers ervan voelden of dachten, en in de anonieme rechtszaal

De grootste truc allertijden

De grootste truc allertijden - Theodor Holman

Gelezen in mijn vrije tijd.

Inhoud: Tijdens zijn Japanse krijgsgevangenschap in Indië amuseerde vader de gevangenen met zijn goocheltrucs, zij zagen het als een lichtpuntje. Na de oorlog probeert hij in Nederland beroepsgoochelaar te worden. Maar vindt geen emplooi. Hij vestigt zich als bedenker van goocheltrucs, als 'illusionistenmaker'. De zoon heeft met zijn moeder ook in Indië in een Japans kamp gezeten. Als het gezin in Nederland weer bij elkaar komt, ontdekt de zoon dat hij veel van zijn vader houdt, maar niets van hem begrijpt. Na de dood van moeder kan vader de opvoeding niet alleen aan en verdwijnt. Hij belooft de zoon de rechten na te laten van de grootste truc aller tijden. Hij houdt woord, maar met welke consequentie?
Joop is een moederskindje, zijn moeder overlijdt. Zijn vader is goochelaar en zakkenroller.

Thematiek: Fantasie en Werkelijkheid

Holmans novelle is een mooi verhaal over wat waar is en wat niet waar is. Hoe kun je de waarheid naar je hand zetten? Daarom is het zo aardig dat de vader van de verteller een goochelaar is. Hij wil mensen steeds dingen laten geloven die er niet zijn of die niet gebeurd zijn. (de illusionist) Hij ziet kwesties als geloof, geld, godsdienst, kunst en literatuur als vormen van illusie. De vader acht het zijn roeping iets onmogelijks te maken, ‘iets wat niet kan’ en als de zoon vraagt waarom hij dat wil, luidt het antwoord: ‘Omdat dat schoonheid is’.

Dat komt goed overeen met zijn handelwijze tijdens de oorlog. Hij heeft lang volgehouden dat hij in een kamp aan de Burmaspoorweg heeft gewerkt. Achteraf blijkt dat zijn tweelingbroer Frank te zijn geweest. Tweelingbroer is in dit op zich natuurlijk symbolisch, omdat het dan mensen betreft die weliswaar op elkaar lijken, maar niet dezelfde figuur zijn. De illusie blijft daardoor gehandhaafd. In de roman komen steeds citaten voor die naar illusies verwijzen.

Motieven: Leugens en bedrog

Vader Joop Ising bedriegt mensen: niet alleen met zijn trucs en zijn verleden. Hij rolt ook de zakken van toeristen en tijdens zijn voorstellingen als illusionist in de persoon van Indra Bobo brengt hij mensen in de waan dat hij hen kan genezen. Hij neemt ook de rond hem heen verzamelde seksslavinnen in de maling. Maar bedrog is van alle tijden en op alle niveaus. Zoon Joop ontdekt dat een bekende Engelse historicus de feiten verdraaid heeft en later ontdekt hij dat zijn hoogleraar ook de wetten van de waarheid aan zijn laars heeft gelapt. Tenslotte ontdekt hij dat zijn vader helemaal geen oorlogsheld is geweest. Integendeel..

Vader-zoonrelatie

De relatie tussen vader en zoon is slecht. De vader lijkt niet echt geïnteresseerd in de zoon. Na de oorlog kan de jongen zich zijn vader nauwelijks herinneren. De vader gaat zijn eigen gang na de dood van zijn vrouw. Hij is niet eens aanwezig bij de diploma-uitreiking van zijn zoon. De vader noemt al zijn zoons Jopie, want dan kan hij zich niet vergissen in de naam. Dat getuigt ook van niet al te veel interesse in de kinderen. De vader wil verbergen (trucs, illusies, zijn verleden): de zoon wil onthullen ( in het promotieonderzoek en het verleden van zijn vader). Hij lijkt in één opzicht op zijn vader die zich in een latere fase omringd weet met seksslavinnen (de typische seksgoeroe). Wanneer hij bij zijn vader logeert, komt de 13-jarige Freija bij hem slapen en zich aanbieden. Hij maakt haar zwanger en noemt de verwekte zoon ook Jopie. Daarmee treedt hij toch in de voetsporen van zijn vader.

Titelverklaring: Vader is bedenker van trucs. Hij vertelde over de grootste truc allertijden waarmee hij Jopie rijk zou. In feite is dat de grote verdwijntruc die zijn vader aan het einde van zijn leven toepast. Hij verdwijnt naar Amerika en uit het leven van zijn zoon Jopie. Die krijgt echter als goedmakertje een bedrag van een miljoen dollar.

De titel  komt ook letterlijk in de tekst voor:

“Hij schonk koffie voor me in, informeerde of ik goed had geslapen en vertelde over de “grootste truc aller tijden” waarmee hij mij rijk zou maken. (blz. 166)